Mga Uri ng Tayutay

Mga Uri ng Tayutay

1.      Pagtutulad (simile) – Ito ay simpleng paghahambing ng dalawang bagay na magkaibaulad na katangian na sukat ipagkaugnay ng dalawa sa pangkalahatang anyongunit may mga pagkakat. Ito’y gumagamit ng mga salita’t pariralang tulad ng, katulad ng, para ng, kawangis ng, animo’y, gaya ng, tila, at iba pa.

Halimbawa:

• Gaya ng halamang lumaki sa tubig
• Ako’y tila isang nakadipang kurus
• Parang hinahagkan ang paa ng Diyos
• Ang buhay ay tulad ng isang batis

2.       Pagwawangis (metaphor) – Ito ay  isang tayutay na nagsasagawa ng paglilipat ng mga salitang nangangahulugan ng isang bagay na nagpapahayag ng ibang bagay. ibang bagay. Sa madaling salita, sa pagwawangis ay inaalis ang hambingang salita’t pariralang ginamit sa pagtutulad o simile. Sa pagtutulad, ang A ay gaya ng B at sa pagwawangis ay ang A ay B.

Halimbawa:

Ang kanyang kahapon ay isang tanghalan

Ng mga lihim nya’t mga karanasan

Ang buhay nyang hiram ay naging tanggulan

Sa kanyang gunita ay ayaw alpasan

            MBM

Paunawa: Ang pagwawangis ay karaniwan nang maaaring palawakin sa isang

pagtutulad, isang pahalintulad o alinman sa dalawang huli na maaaring        

tipiinnaman sa isang pagwawangis.

Halimbawa:

Pagtutulad: Kaakit-akit ang KANYANG MGA   MATANG ANAKI’Y BITUIN.

Pagwawangis: Kaakit-akit ang kanyang mga   MATANG BITUIN.

3.      Pahalintulad (analogy) – Ito ay isang tayutay na may tambalang paghahambing na nagangahulugan  ng  pagkakawangki ng  mga pagkakaugnay.

Halimbawa:

“At siya’y namangha at kanyang namalas,

Naganap ang tagpo’y mistulang pangarap;

SAANMAN TUMITIG,

DILAG AY NAGLIGID

SIYA’T TANGING SIYA ANG PARUPARONG- GUBAT

“MANDI’Y ISANG TINIK SA LIPON NG ROSAS.”

                                                                                    -Sa tulang “Himala”

                                                                                    ni Dominador B. Silos

4.       Pahambing (comparison) – Ito ay tayutay na naghahambing ng tao o bagay sa iba, o nagpapalagayna ang dalawa’y magkawangis sa isang katangian o kauring kapwa angkin ng mga ito. Balangkas: S A ay….ni B

Halimbawa:

MABANGONG BULAKLAK! . . . SIMBANGO

ng di pa nahahagkang PISNGI ng isang dalaga . .

MAPUTING BULAKLAK! . . .SIMPUTI ng

puring alaalaga pa ng napakahinhi’t mutyang dalagita! . . .

-          Sa tulang “Sampaguita”

Ni Pedro Gatmaitan

Tandaan: Ang paghahambing sa tayutay na ito’y karaniwang ginagamitan ng unlaping

      sing-, maging-, at magkasing- at ang iba pang anyong maraamihan ng mga ito,

      gayundin ay maaaring gamitan ang gaga o gangga -  bilang unalapi sa 

      hambinganag magkatulad.

5.      Pagsasatao (personification) – Ito ay tayutay na paglilipatsa katangian ng tao sa mga walang buhay. Ang mga bagay ay tinuturing na mga tao na may damdamin, kaisipan, nagsasalita, nakadarama ng kalungkutan, kaligayahanat kabiguan na parang tao. Sinasabi ring paglalapat ng kaasalan sa mga bagay na non-human.

Halimbawa:

PATI ULAP AY SUMAYAW SA BAYO NG   HANGIN

Sa bugso ng ulan pati langit ay nagdilim

IBONG  NAGSASAYA sa may dakong papawirin

Ay biglang nawala dahil sa bagyong darating.

ANG UNOS NA SUMAPIT AY NAGPAALAALANG

Ang tao ay marupok sadyang maksalanan

Ang gawang mabuti’y kanyang kinalilimutan

Ang gawang masama’y kanyang        kinaluwalhatian

6.      Paurintao (transferred epithet) – Ito ay isang tayutay na paharaya at pasalaysay ang paraan ng pagbibigay katauhan sa isang bagay na walang buhay o kaisipan, naipapahayag ito ng pang-uri.

Halimbawa:

“Kung minsa’y Buwan kang

Ang MAYUMING GANDA at iwing liwanag sa         TULOG KONG PUSO’Y

Kay limit sugpuin ng TUKSONG PANGARAP;

Ang katauhan ko;

Likas mang pihikan sa kaway ng galak

Di mamakailang

Binalisa moring kung ilang magdamag;

Pagkaumaga na . .     

Ang iyong karikta’y siyang hinahanap,

Subalit Buwan kang

kaydaling maglahong lumingning at dilag!”

-Sa tulang “O, Ang Babae”

Ni  Leoncio S. Gonzales

7.       Pangitain (vision) – Sa tayutay na ito, ang nagsasalita at ang    nilalaman ng isip ay animo’y tunay na       kaharap o nakikita ng makata.

       Halimbawa:

Tayo na pangarap at ating galain

Ang di nakikitang pook-salimsim

ANG TATAHAKAN AY MAPUTING TANAWIN

AT ANG MGA TALA’Y ATING DADALAWIN

Tayo ay magpakpak

ng bagwis ng hangin

At kita’y lalapag

sa may panginorin

-Sa tulang “Isang Patunguhan”

Ni A.G. Angeles

8.      Panawagan (apostrophe) – May kagyat na         pagputol sa naunang paraan ng pagpapahayag, at panawagan sa ikalawang panauhan ng isang tao o bagay, karaniwan nang  isang  patay o isang  harayahing bagay.

Halimbawa:

“Nakapugol ako sa kasunong saklap

Na sa aking dibdib ay halos gumahak

Kaluluwa ko’y tigib, puso ko ay wasak,

Sa piitang sakit, aliping nalagmak…

O ibon, maanong sa iyong paglipad,

Isakay mo ako sa angkin mong pakpak

Tulungan mo nganng sa dusa’y umalpas,

Ibig kong malimot ang huling magdamag!

                                                            -Sa tulang “O Ibon”

           Ni Batubalani   

9.      Padamdam (exclamation) – Nagmumula sa bulalas ng isang masidhi o pananalitang nagpapahayag ng matinding damdamin.

     Halimbawa:

“Ayan, ang kabaong na pasan ng tao.

Irog, sumama ka at kakilala mo!

May ilang karamay, korona’t musiko,

Ihahatid na raw sa wakas ng mundo!

Nang ihuhulog na ang kabaong . . . NAKU!

Ako pala’y siyang ililibing ninyo!!!

-Sa tulang “Hindi Man Lamang Nakita”

Ni  Jose Corazon de Jesus

10.   Patalinghaga (allegory) – Ito ay isang tayutay na ang kahulugan ay hindi tahasang ipinahihiwatig sa tula at ang taludturan ay kinapapalooban ng mga talinghaga.

  Halimbawa:

“Nag-alama ang lunggati, sa budhi ay sumisikad,

Kalayaan, kalayaan ang tuwina’y hinahangad.

Dumadamba, damadamba kapag renda’y hinahatak

O, kay hirap na supilin! May latigo ka mang hawak”

-Sa tulang “Erotique”

Ni Frederico Licsi  Espino Jr.

Ang magdamag niya

ay nakipaglamay sa gabing naidlip

na may simulaing

may bigkis na giting na hindi mapabatid;

taglay ang pag-asa

at init, adhikaing hindi rin nanlamig

sa huling hantungang

hihimlayan niyang sariling daigdig

-          Saknong sa tula ni

Graciano Lopez Jaena na

Walang pamagat

11.  Balintuna (irony) – Ito ay isang tayutay na sa pamamagita nito ang kahulugang patitik            ng isang anyo ng pananalita ay kabaligtaran sa tangkang sabihin, dahil sa ang isang bagay na sinabi ay may ibang pakahulugan at ginamit sa pangungutya o katuwaan lamang.

     Halimbawa:

“Ang tao kung minsa’y batang nagagalak,

Utal pa ang dila, kung mangusap, patas!

Ipako si Kristo ang sabi ng lahat

At ang pagkawala’y itong si Barabas . . .!

-Sa tulang “Ang sasabihin ng Tao”

Ni Jose Corazon de Jesus

12.   Pauroy o mapang-uyam (sarcasm) –    Ito ay isang tayutay na ipinahihiwatig sa paraan o tono ng    pagsasalita. Ito’y isang panunudyo o pangungutya sa tao, bagay at pangyayari.

Halimbawa:

1.      Iginagalang. Dinarakila sa gawain niyang banal. Niyuyukuan. Pinupuri ng balana; siya ay minamahal. Sa paglilingkod sa kapwa’t sa bayan, siya ay ikinarangal ngunit sa kaban pala ng bayan, siya ay isang halimaw.

2.      Anong yaman ng babae upang siya ay magtiis sa bahay na gumigiray at kayrami pa ng ipis.

3.      Kay talino ni Felipe upang siya ay maloko ng lalaking ang layunin, bilugin ang kanyang ulo.

13.  Pagmamalabis (hyperbole) – Ito ay isang tayutay na ang ang kaigtingan ay sobra sa normal na katangian ng bagay o tao na nais ipahayag.

Halimbawa:

Dadanak ang dugo sa lupain ito

Kapag di nangyari  itong aking gusto

Susumpain ka pa ng dinidiyos mo!

Daraanan mo ibabaw ng bangkay ko!

14.  Paradoha (Paradox) – Ito ay isang tayutay na ang tinutukoy ay  isang pahayag na sa biglang akala’y  magkasalungat ngunit kung masusing lilimiin o ipaliliwanag ay nagpapahayag ng isang katotohanan.  

Halimbawa:

“Ako’y di inutil,” ang iyak ng pilay

“Kaya kong tumayo’t gumawang mahusay!”

Kung ito’y totoo, siya ay bulaan.

-Lirio G.Mendoza-

15.  Pagpapalit-saklaw (Synedoche) – Ito ay isang tayutay na bumabanggit sa bahagi ng isang bagay o kaisipan bilang katapat ng kabuuan.

Halimbawa:

                  1.  Libu-libong kaluluwa ang umaasa sa iyo

                  2.  Pitumpu’t apat na buhay ang ibubuwis ko

                  3. Ipakilala natin sa buong baya na tayo’y may  pagkakaisa

16.  Pagpapalit-tawag (metonymy) – Ito ay isang uri ng tayutay na gingamit sa pagpapalit ng        pagtukoy o pagtawag sa bagay o tao na pinatutungkulan. Ito’y pansamantalang pagpapalit-tawag sa mga bagay na magkakaugnay. Ito’y palasak sa mga karaniwang usapan. “Siya’y laking iskwater”, ibig sabihin nito’y basagulero o palaaway.

Halimbawa:

“Ang pag-ibig ay ating kaligtasan

Banal na pag-ibig at katotohanan.”

17.   Patambis (anithesis) –Ito ay isang paglalagay ng isang sugnay o ibang bahagi ng pangugusap laban sa isa pa na sinasalungat niyon.

Halimbawa:

            “Ang bangan ng lahi kong ibig mapuno,

            Sa akin ay pawis ang dapat ibugso;

            Susdod hindi sundang! Punla hindi Punlo!

            Binhi hindi bomba! Pawis hindi dugo!”        

-Sa tulang “Pawis Hindi Dugo”

ni  Teo S. Baylen

18.  Patiwas (epigram) –Ito ay isang mahayap o patambis na kasabihan tungo at nagwawakas sa isang malundo o matalinong kaisipan.

Halimbawa:

            At ang kanyang anak, sa yama’y mag-angkin

            Ang tawag ng bayan ay maginoo rin!

            Ating pag-uugali nang ang suwi ng saging,

            Gadangkal pa lamang saging nang tawagin!

            Mana-manang yaman sa habang panahon,

            Walang anu-ano ang bata’y naulol!

            At ang mga tao ay nakapagtanong:

            “Kakayamang tao, bakit nagkaganon?”

            At ang pangyayari ang sumagot naman:

            “Iyang ama nya’y baliw nang namatay,

            Namana ang pilak, ano’t pagtatakhang

            Manahin sa ama pati kabaligtaran

-Sa tulang “Ang Maginoo”

ni  Jose Corazon de Jesus

19.  Pabugtong (riddle) – Ito ay isang tanong, mungkahi, tugma na papikit-mat o pampalitong sinasalita upang maging pahulaan.

Halimbawa:

            Kung babayaan mong ako ay mabuhay

            Yaong kamataya’y dagli kong kakamtan;

            Datapwat pag ako’y minsanang pinatay,

            Ang buhay kong ingat lalong magtatagal

-          Kandila

20.   Pasaliwa (apostrophe) – Ito ay isang  pagsasaliwa ng kinagawian o katutubong ayos ng mga salita.

Halimbawa:

“Ang hilaw na hininog sa pilit ay hilaw pa rin, namnamin    man ay mapait,”

Kasabihan:

“Ngunit ang mabuting pilit, pinasama man ay mabuti rin kahit.”

-          Simon A. Mercado

21.  Pahidwa (oxymoron) – Ito ay isang paraan ng pagpapahayag  na nagbubunga ng isang bisa sa pamamagitan ng mandi’y pansariling paghihidwa.

Halimbawa:

            Noon ko nakitang ANG MALULUNGKOT AY SUMAYA

            Dahil sa pagdating ng kanyang ama at ina               

            No’n ko nadama ang SARAP NG PANGUNGULILA                      

            Pagkat sa  LUMBAT N’YA AY NAROON ANG PAG-ASA.

22.  Pag-uulit (germination) – Ito ay kagyat na pag-uulit ng isang salita saan mang bahagi ng mga taludtod ng tula.

Halimbawa:

            “taghoy ng pagkasing sa lambing at timyas

                        ay di nman taghoy;

            tinghoy na ang ningas ay nagluluningning

                        kayat hindi tinghoy;

            luoy na talutot na ang aking bango’y bangong

                        di naluoy;

            lamuymoy ng sintang nang maging

                        hinaing ay gintong lamuymoy.”

-          Sa tulang “Ang Tula”

ni Fernando B. Monleon

23.   Pasintunog (onomatopoeia) – Ito ay paggamit ng mga salitang kung ano ang gamit o tunog ay siyang kahulugan.

Halimbawa:

            “Magbuhat na noo’y pinagkatakutan,

            Ayaw nang pasukin ang Lumang Simabahan;

            ANG KAMPANANG BASAG NA BAHAW NA BAHAW

            KUNG ANO’T TUMUNOG SA MADALING ARAW.

            AT ANG TINUGTOG AGUNYAS  NG PATAY;

            Saka nang dumating ang kinabukasan

            May PUNTOD nang LIBING SA HARAP NG ALTAR

-          Sa tulang “Ang Lumang Simbahan”

ni  Florentino Collantes

24. Pagtanggi (litotes) – Hindi ang pangunahing             palatandaan.

Halimbawa:

HINDI, sapagkat ang tao ay marupok!

Madaling mapaso’t  madaling matupok;

HINDI nga’t sapagkat s’ya nga ay alakabok!

Madaling magmaliw madaling mapagod!

Itong Kagubatan
Milagros B. Macaraig

Dati ay masaya itong kagubatan,

May luntiang daho’t mga kabundukan;

Kahoy na mataas tila nagduruyan,

Mga ibo’t hayop doong nanahan.

Kagubatan noong mistula ay langit,

Mga mangangasong doo’y sumasapit

May galak sa puso ang hapis na dibdib

Dahil kalikasa’y sadyang may pang-akit.

Masdan ang araw kapag sumisikat

Sa pisngi ng lagit tila nagniningas;

Sabog na biyaya animo’y busilak,

Lalo’t tumatama sa maamong gubat.

Ngunit ano ngayon ang napagsapit na,

Ng saganang gubat na dati’y kayganda?

Mga ibo’t hayop na dati’y masaya,

Walang masilungan, di alam ang punta!

Mataas na kahoy kanilang pinutol,

Sinra pa nila ang luntiang dahon;

Damong makukulay pati ay pinupol,

At inabuso rin bundok, mga burol.

Ang mga kulisap, mga kaparangan,

Pati mga hiyas nitong kabundukan;

Ang biyayang bigay nitong kalikasan,

Ay ubos nang lahat kaydaling naparam!

Ganda nitong gubat sa mata’y nawaglit,

Winasak . . . Winasak at sinirang pilit;

Mga kabundukang dati ngang matarik,

Giniba’t sinira ng kung sinong lintik!

Puno, damo, baging, mga kaparangan,

Ngayon ay wala na, wala na’yong yaman;

Ang dating panahon, mga kalikasan,

Wari’y nalulungkot parang namatayan!

May lungkot sa puso ang mga bukirin,

Ang saganang gubat at nahihilahil;

Ilog, sapa’t batis tila ba’y nanimdim

Sa napagsapit na hirap at tiisin.

Tayo kayang tao’y di na magbabago,

Hidi na titigil sa pang-aabuso;

Hindi na hihinto paglikha ng gulo,

Di na mananawa sa gawaing ganito?

Pagdating ng araw tayo’y magsisisi,

Kapagka naranasan ang sigwa at peste;

Ng baha at lindol at sakunang grabe,

Ang pinsalang dulot sa atin ang ganti!

Habang may panahon tayo ay mag-isip,

Abuso sa gubat ay iwasang pilit;

Tayo’y magbago na sa gawaing ganid,

Gawang di mabuti’y sama ang kapalit